Living Together
Ζούμε, αγαπάμε, φροντίζουμε τα κατοικίδιά μας
Γράφει η Marilyn Peters, Bsc, Msc, BSc Biological Sciences

Γίνεται ή γεννιέται ένας σκύλος φοβικός;

Γίνονται πολλές γενετικές έρευνες σε μεγάλα κέντρα ανά τον κόσμο για να απαντηθεί αυτή η ερώτηση. Η πλειοψηφία των αποτελεσμάτων δείχνουν ότι όχι μόνο υπάρχει γενετική βάση, δηλαδή ότι μπορεί να γεννηθεί ένα ζώο με ευαισθησία για ανάπτυξη διαφόρων ειδών φοβίας, αλλά ότι υπάρχει και συσχέτιση μεταξύ συγκεκριμένων φόβων, όπως αυτή της κροτοφοβίας και άλλες αγχώδεις προβληματικές συμπεριφορές. Αν ένας σκύλος αναπτύξει κροτοφοβία, για παράδειγμα, οι πιθανότητες είναι ότι θα εμφανίσει και άγχος του αποχωρισμού και φοβία των αστραπών. Η αλληλεπίδραση αυτή, λοιπόν, είναι άλλη μια ένδειξη ότι μπορεί να υπάρχει μια πιο πολύπλοκη γενική γενετική βάση για τη φοβία, διότι δείχνει μια δυσλειτουργική νευροχημική κατάσταση. Βέβαια δεν είναι πάντα έτσι. Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, από την αρχή:

Η γλώσσα του σώματος. Πώς μας δείχνει ο σκύλος μας ότι φοβάται;
Σε γενικές γραμμές, όταν φοβάται ένας σκύλος, το πρώτο που θα κάνει είναι να προσπαθήσει να δείξει μικρότερος από ότι είναι και όσο κλιμακώνεται ο φόβος θα προσπαθήσει και να κρυφτεί. Θα μαζέψει, λοιπόν, το σώμα του καμπουριάζοντας την πλάτη του και θα το χαμηλώσει προς το έδαφος. Έπειτα θα τραβήξει τα αυτιά και τα χείλη του πίσω και θα βάλει την ουρά κάτω από τα σκέλη. Τα μάτια του θα είναι ανοιχτά και στρογγυλεμένα.
Να σημειώσουμε εδώ πως υπάρχουν βαθμίδες κλιμάκωσης του φόβου όπου κλιμακώνονται και τα διάφορα μηνύματα που εκπέμπει ο σκύλος. Σε περίπτωση τρόμου θα υπάρξει επιπλέον και τρέμουλο, λαχάνιασμα, ασυγκράτητη ούρηση, αφόδευση και εκκένωση των πρωκτικών αδένων.

Σημαντική διευκρίνηση μεταξύ φόβου και φοβίας:
Η φυσική φοβική αντίδραση, σε αντίθεσή με τη φοβία (μια υπερβολική φοβική αντίδραση) είναι άκρως σημαντική στη φύση για την επιβίωση ενός ζώου μιας και θα δώσει την ευκαιρία στο ζώο να βγάλει τη σωστή απόφαση “μάχης ή φυγής” (fight or flight response) από τον κίνδυνο. Στο σώμα του ζώου συμβαίνουν πολλά πράγματα τα οποία έχουν νευροχημική βάση και τα οποία είναι αόρατα σε εμάς αλλά καθοριστικά για την υλοποίηση της περαιτέρω αμυντικής συμπεριφοράς τους, όπως η παραγωγή ορμονών σαν την αδρεναλίνη και τη σεροτονίνη. Δεν είναι μόνο, λοιπόν, τα εμφανή σημάδια που βλέπουμε, όταν το ζώο μας φοβάται. Είναι μια πολύπλοκη σωματική αντίδραση η οποία συμπεριλαμβάνει διάφορα μέρη του εγκεφάλου.

Όταν ένας σκύλος, λοιπόν, αισθανθεί στιγμιαίο φόβο, για παράδειγμα, όταν του επιτεθεί ένας άνθρωπος, ζώο η ακόμα και στο άκουσμα μεγάλου ξαφνικού θορύβου ή κεραυνού θεωρείται φυσιολογική σωματική αντίδραση και δεν είναι λόγος ανησυχίας ή άξιο περαιτέρω προσοχής. Το πρόβλημα προκύπτει όμως, όταν θα εμφανίσει μια υπερβολική φοβική αντίδραση στην εμφάνιση ενός καλοπροαίρετου ανθρώπου ή σκύλου ή όταν θα περάσει ένα μεγάλο όχημα από κοντά του. Αυτή είναι φοβία. Οι φοβίες είναι υπερβολικές, ανεξέλεγκτες, γενικευμένες φοβικές αντιδράσεις οι οποίες δεν αρμόζουν ανάλογα με το ερέθισμα που τις προκαλεί. Πολλές φοβίες έχουν αποδειχθεί αποτέλεσμα δυσλειτουργίας της παραπάνω φυσιολογικής φοβικής αντίδρασης.

Γενικά αίτια φοβικής συμπεριφοράς πέρα από τη γενετική βάση. Γιατί μπορεί να αναπτύξει φοβία ο σκύλος μας;
Πέρα από τη γενετική βάση υπάρχουν κι άλλα αίτια της φοβίας.
Κάποια από αυτά είναι:
1) Τραυματικές εμπειρίες ειδικά σε μικρή ηλικία:
Υπάρχουν συγκεκριμένα στάδια ανάπτυξης όπου, αν ένα κουτάβι φοβηθεί, υπάρχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αποτυπωθεί η φοβία προς το ερέθισμα που το φόβισε την πρώτη φορά.
Αυτές είναι:
•3 εβδομάδων – 4 μηνών
•6 μηνών – 14 μηνών
2) Έλλειψη σωστής κοινωνικοποίησης σε μικρή ηλικία:
Αν ένα κουτάβι δεν έχει έρθει σε θετική επαφή με πολλών ειδών ερεθίσματα του ανθρώπινου κόσμου πχ κίνηση, ανθρώπους διαφόρων ηλικιών, άλλα σκυλιά, παιδιά, θορύβους κτλ., τότε μπορεί αργότερα να αναπτύξει φοβία για κάποια ή και για όλα από αυτά.
3) Συσχετιστική εκμάθηση (associative learning):
Για παράδειγμα, να συσχετίσει ο σκύλος το φόβο του με το ερέθισμα που το προκάλεσε και να μάθει να αντιδρά με αυτόν τον τρόπο, όποτε εμφανιστεί το ερέθισμα πχ τσακωμός με συγκεκριμένου χρώματος σκυλί πχ. μαύρο, μπορεί μελλοντικά να οδηγήσει σε φοβική αντίδραση μόνο και μόνο στην οπτική επαφή με μαύρο σκυλί.
4) Η μετάδοση φόβου μεταξύ του κηδεμόνα και του σκύλου:
Δεν πρέπει να ξεχάσουμε τη σύνδεσή μας με τον σκύλο μας. Ένας δεσμός τόσο δυνατός συνεπώς και μια σύνδεση τόσο καθαρή μεταξύ μας που μπορεί ένας σκύλος να φοβηθεί απλά και μόνο, επειδή δυσανασχετεί ή φοβάται ο άνθρωπός του. Αυτό σημαίνει πως πρέπει πάντα να έχουμε επίγνωση των συναισθημάτων μας παρουσία του σκύλου μας και να φροντίσουμε να αναγνωρίσουμε και να αντιμετωπίσουμε και εμείς τις φοβίες μας.
5) Η αντίδραση και η αντιμετώπιση του ιδιοκτήτη, όταν το ζώο εμφανίζει τη φοβία του:
Όταν θα φοβηθεί ο σκύλος μας, πρέπει να φροντίσουμε να μη συμβάλουμε και μεις ασυναίσθητα στον φόβο του. Για να μπορέσει να αντλήσει δύναμη από εμάς πρέπει να προβάλλουμε πάντα αυτοπεποίθηση και να μη δείχνουμε υπερβολική προσοχή τη στιγμή εκείνη, ώστε να μη συσχετίσει τη φοβική αντίδραση του με την αυξημένη προσοχή μας. Είμαστε πάντα κοντά του με σιγουριά χωρίς να τον τροφοδοτούμε όμως συναισθηματικά.
Τελικό Συμπέρασμα
Ναι, μπορεί να γεννηθεί ένας σκύλος με προδιάθεση για ανάπτυξη φόβων ΑΛΛΑ το πώς θα εξελιχθεί η προδιάθεση στη ζωή του και το πώς θα το χειριστούμε είναι καθοριστικά για την εξέλιξη ή και την αντιμετώπιση του προβλήματος. Συμβουλευτείτε έναν ειδικό για να σας καθοδηγήσει σωστά.